W dniu 19 maja 2021 r. prezes Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy Krzysztof Sałaciński przeprowadził cykl wykładów dotyczących zasad ochrony dóbr kultury dla oficerów Sił Zbrojnych RP. Zajęcia były prowadzone w ramach kursu z Międzynarodowego Prawa Humnaintarnego Konfliktów Zbrojnych organizowanego przez Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. W kursie uczestniczyli przedstawiciele różnych rodzajów Sił Zbrojnych.
67 rocznica przyjęcia Konwencji Haskiej
14 maja 1954 przyjęto Konwencję o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego. Konwencja stanowi akt końcowy konferencji zwołanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych dla Wychowania Nauki i Kultury, która miała miejsce w Hadze od 21 kwietnia do 14 maja 1954 r. Traktat w chwili obecnej został ratyfikowany przez 133 państwa.
Konwencja wprowadziła nakaz powstrzymywania się stron uczestniczących w konflikcie zbrojnym od świadomego niszczenia, dewastacji, bezprawnego przywłaszczania oraz stosowania jakichkolwiek środków odwetu skierowanych przeciwko dobrom kultury.
Polski Komitet Błękitnej Tarczy jako część struktur międzynarodowych aktywnie angażuje się w działania na rzecz ochrony dóbr kultury. W przededniu rocznicy przyjęcia Konwencji Haskiej (13 maja 2021), prezes Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy Krzysztof Sałaciński miał przyjemność prowadzić zajęcia w ramach XXIII Szkoły Międzynarodowego Prawa Humanitarnego organizowanej przez Polski Czerwony Krzyż we współpracy oraz ze wsparciem Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Wczorajszy wykład dotyczył „Ochrony dziedzictwa kultury w razie konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych. Prawa i praktyki”.
Międzysektorowe wyzwania: specjalista ds. ochrony dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny – opracowanie programu studiów podyplomowych, dedykowanych pracownikom działającym na pograniczu dziedzin
Zaczynamy kolejną rozmowę o ochronie dziedzictwa. Tym razem przyjrzymy się obowiązkom zarządców oraz właścicieli obiektów zabytkowych, ale także przestępstwom które popełniane są w tym obszarze. Zapraszamy z przysłowiową kawą do wysłuchania ekspertów oraz do zadawania pytań w komentarzach pod transmisją!
Spotkanie jest realizowane w ramach projektu „Międzysektorowe wyzwania: specjalista ds. ochrony dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny – opracowanie programu studiów podyplomowych, dedykowanych pracownikom działającym na pograniczu dziedzin.” finansowanego w ramach Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2014-2021 Program Edukacja.
https://www.facebook.com/ochronadziedzictwawsytuacjikryzysowej/videos/3796401353762752/
Konferencja: „Ochrona dziedzictwa kultury w konfliktach zbrojnych – prawo i praktyka. 65 lat Konwencji Haskiej i 20 lat jej Protokołu II”
Konferencja, która jest wydarzeniem cyklicznym, ma na celu upowszechnianie postanowień prawa międzynarodowego w obszarze ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego w różnych środowiskach, podniesienie poziomu wiedzy osób odpowiedzialnych za realizację tych zadań w instytucjach kultury, a także zachęcenie środowiska akademickiego do aktywności naukowej w dziedzinie bezpieczeństwa dziedzictwa kultury.
Podczas tegorocznej konferencji przedstawione zostały m.in. zagadnienia ochrony dziedzictwa w kontekście nowych zagrożeń technologicznych i wojen hybrydowych, debatowano na temat współczesnej interpretacji definicji „dobra kulturalnego”, zaś dyrektor Departamentu Ochrony Zabytków MKiDN dr Magdalena Marcinkowska omówiła Rekomendację Warszawską wskazując na jej niepodważalną rolę jako nowego instrumentu w odbudowie ośrodków zabytkowych po zniszczeniach wojennych.
W konferencji uczestniczyły osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo zbiorów w muzeach, bibliotekach, archiwach, instytucjach kultury, a także przedstawiciele Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków realizujący zadania na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych, pracownicy biur bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego administracji publicznej, pracownicy i studenci wydziałów prawa, nauk politycznych i studiów międzynarodowych uczelni wyższych, doradcy prawni z komórek organizacyjnych MON, żołnierze zawodowi pełniący funkcje nieetatowych specjalistów do spraw ochrony dóbr kultury oraz wolontariusze realizujący zadania w obszarze ochrony dziedzictwa kultury.
Konferencja została zorganizowana przez: Polski Komitet Doradczy, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Obrony Narodowej, Uniwersytet Warszawski – Wydział Prawa i Administracji, Polski Komitet Błękitnej Tarczy oraz Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
Konwencja haska z 1954 r.
Dotyczy postępowania wobec dóbr kultury w czasie konfliktu zbrojnego. Ustala m.in., że państwa, które podpisują konwencję, mają obowiązek utworzenia w ramach swoich sił zbrojnych jednostki zajmującej się ochroną dóbr kulturalnych oraz mają obowiązek włączenia postanowień konwencji do prawa krajowego. Ponadto sygnatariusze konwencji powinni unikać wywozu dóbr kulturalnych z krajów i terytoriów okupowanych.
Dodatkowo konwencja haska z 1954 roku ustanawia definicję dobra kulturalnego i sposobu jego ochrony. Status obiektu chronionego przez konwencję mają m.in.: schrony, w których przechowywane są dobra kultury oraz wszelkie nieruchomości mające status zabytku (z wyjątkiem obiektów wykorzystywanych do celów wojskowych oraz tych, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie ośrodków przemysłowych i wojskowych).
Rejestrację takich obiektów prowadzi UNESCO (Międzynarodowy Rejestr Dóbr Kultury Objętych Ochroną Specjalną). Nieruchomości uznane za zabytkowe są specjalnie oznakowane – tarczą skierowaną ostrzem w dół, przedzieloną po przekątnych na dwa pola białe i dwa pola niebieskie.
Międzynarodowy Ośrodek Szkoleń i Badań nad Dziedzictwem Kultury w Zagrożeniu – wspólna inicjatywa MKiDN i MON
W II kwartale 2020 r. na terenie Garnizonu Wrocław rozpocznie działanie wyspecjalizowany ośrodek wojskowy, zapewniający szkolenia dla osób cywilnych i wojskowych zaangażowanych w ochronę dziedzictwa kulturowego w przypadku konfliktu zbrojnego. Porozumienie o współpracy w celu ustanowienia Międzynarodowego Ośrodka Szkoleń i Badań nad Dziedzictwem Kultury w Zagrożeniu podpisali dzisiaj Sekretarz Stanu w MKiDN Jarosław Sellin i Sekretarz Stanu w MON Wojciech Skurkiewicz.
Współpraca pomiędzy MON a MKiDN związana z inicjatywą utworzenia specjalistycznej placówki ds. szkoleń osób cywilnych i wojskowych w obszarze ochrony dóbr kultury w zagrożeniu została zainicjowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2017 r. W wyniku ustaleń pomiędzy kierownictwem obu resortów w II połowie 2018 r. powołano wspólną grupę roboczą MKiDN i MON, która wypracowała wstępne założenia oraz przygotowała projekt porozumienia.
Powołanie wyspecjalizowanego wojskowego ośrodka sankcjonuje wieloletnie zaangażowanie Rzeczypospolitej Polskiej w ratowanie zabytków, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Działalność ośrodka zapewni skuteczniejsze wypełnienie zobowiązań Sił Zbrojnych RP dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego w razie konfliktów zbrojnych, wynikających z przepisów prawa międzynarodowego. Eskalacja konfliktów zbrojnych w różnych częściach świata oraz terroryzm prowadzą do częściowego zniszczenia bądź bezpowrotnej utraty, m.in. zabytków i miejsc historycznych wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a także zasobów muzealnych. Powołanie tego typu placówki potwierdzi zaangażowanie Polski w ochronę dziedzictwa na poziomie międzynarodowym, w ramach realizacji szeregu umów międzynarodowych dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego, a zwłaszcza II Protokołu do Konwencji haskiej z 14 maja 1954 roku o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego. Działalność ośrodka będzie kontynuacją stałej aktywności Polski – lidera we wdrażaniu standardów prawa międzynarodowego w tej dziedzinie.
Ośrodek wpisuje się w tradycje zaangażowania Polski w wielonarodowe misje, realizowane pod patronatem organizacji międzynarodowych na rzecz zagrożonego dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z założeniami będzie się odwoływał do dorobku polskich ekspertów zaangażowanych w projekt ochrony dziedzictwa kultury w konfliktach zbrojnych, który był prowadzony w ramach misji Sił Zbrojnych RP w Iraku i Afganistanie w latach 2003-2008 z udziałem cywilnych specjalistów. Doświadczenia zdobyte w warunkach wojennych dotyczące ratowania dziedzictwa kulturowego zostaną wykorzystane do budowania marki ośrodka, działającego na rzecz szerokiego dzielenia się wiedzą specjalistyczną i zapewnienia udziału polskich ekspertów w projektach wielonarodowych i misjach wojskowych.
Umiędzynarodowienie działalności ośrodka wzmocni pozycję Polski na arenie światowej. Placówka będzie służyć realizacji zadań w ramach współpracy z NATO oraz UE oraz organizacjami międzynarodowymi UNESCO i ONZ, stając się wizytówką Polski – państwa dbającego o dziedzictwo kulturowe na poziomie światowym, solidaryzującego się z ruchami i inicjatywami na rzecz ocalenia bezcennych zabytków, gotowego do świadczenia pomocy eksperckiej. W tej perspektywie, celem strategicznym będzie uzyskanie przez ośrodek certyfikacji NATO oraz patronatu UNESCO.
Ustanowienie międzynarodowego, specjalistycznego wojskowego ośrodka szkolącego w zakresie ochrony dziedzictwa kultury w zagrożeniu umożliwi przygotowanie i rozwijanie oferty regularnych szkoleń w kraju dla osób cywilnych i wojskowych, a także propozycji skierowanych do partnerów zagranicznych, w ramach współpracy bilateralnej i regionalnej. Pozwoli również na tworzenie rozwiązań systemowych i bazy wiedzy dla Sił Zbrojnych RP, upowszechnianie dobrych praktyk i kształtowanie umiejętności poprzez inicjowanie i prowadzenie badań naukowych, organizację warsztatów i konferencji oraz publikację materiałów w zakresie związanym z pełnieniem misji statutowej.
Programem szkolenia w resorcie obrony narodowej będą objęci m.in. dowódcy różnych szczebli dowodzenia, specjaliści i doradcy do spraw ochrony dóbr kulturalnych, żołnierze i pracownicy resortu obrony narodowej posiadający w zakresach obowiązków zadania z zakresu ochrony dóbr kulturalnych, w tym kierowani do realizacji zadań w polskich kontyngentach wojskowych. Po uzyskaniu certyfikatu NATO oferta szkoleniowa skierowana zostanie do armii państw sojuszniczych.
Kadrę ośrodka będą tworzyć m.in. specjaliści biorący udział w misjach międzynarodowych Sił Zbrojnych RP w Iraku i Afganistanie oraz narodowi eksperci ochrony dziedzictwa kultury, którzy są wpisani do rejestru prowadzonego przez MKiDN, a także eksperci ze środowiska naukowego i instytucji wyspecjalizowanych w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego, w tym Narodowego Instytutu Dziedzictwa, placówek muzealnych, naukowych, organizacji pozarządowych – Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy i innych.